د ایران د خراسان رضوي سرحدي ځواکونو قوماندان مجید شجاع وایي، د روان کال په لومړۍ نیمايي کې له افغانستان څخه د دغه ولایت پر پوله د افغان اتباعو ناقانونه داخلې شمېر تر ۴۰ زرو اوښتی، چې دا شمېر د تېر کال د ورته مودې په پرتله دوه برابره زیاتوالی ښيي.

هغه زیاته کړې چې یاد کسان د خراسان رضوي سرحدونو ته د ننوتو پر مهال نیول شوي او بېرته افغانستان ته استول شوي دي.

شجاع وایي، له ۱۴۰۰ تر ۱۴۰۴ لمریز کاله پورې د سرحدي سرغړوونکو نیول‌ کېدل پخوا کم شوي وو؛ خو د روان کال په لومړیو شپږو میاشتو کې دا شمېر بېرته لوړ شوی.

د ده په وینا، د دې زیاتوالي یو لامل دا دی چې ایران په تېرو میاشتو کې ګڼ شمېر افغان کډوال بېرته هېواد ته ستانه کړي او دا چاره افغانان دې ته اړ کوي چې بېرته ایران ته د ناقانونه تګ هڅه وکړي.

د طالبانو حکومت وايي، امریکا شل کاله وروسته دې پایلې ته ورسېده، چې پر افغانستان د دوی برید یوه تېروتنه وه.

د طالبانو حکومت مرستیال ویاند حمدالله فطرت ویلي، چې دا یوه توره ورځ وه.

د یادونې ده، چې امریکا د ۲۰۰۱ کال د اکتوبر پر اوومه پر افغانستان نظامي برید وکړ او نن یې ۲۴کاله پوره شول.

د طالبانو حکومت د بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي نن د مسکو فارمټ ناسته کې د رسمي غړي په توګه ګډون وکړ.

دا واک ته د طالبانو حکومت له رسېدو وروسته لومړی ځل دی، چې د طالبانو حکومت لوړ پوړی غړی په دغه ناسته کې د رسمي غړي په توګه ګډون کوي.

یاده ناسته نن تر غرمې وروسته پیل شوې ده.

د ازبکستان د انرژۍ وزیر جُرابیک میرزا محمودوف ویلي چې د طالبانو حکومت ازبکي شرکتونو ته په افغانستان کې د نفتو او ګازو د استخراج جوازونه ورکړي دي.

د ده په وینا، د توتي میدان د ګازو پروژه د ازبکي شرکت Eriell KAM له‌خوا د ۲۵ کلونو لپاره پيل شوې ده.

میرزامحمودوف زیاته کړه چې دا ګډه پروژه د دواړو هېوادونو په ګټه ده او د افغانستان ثبات کولی شي ازبکستان ته د نړیوالو سمندرونو تر ټولو لنډه لاره پرانیزي.

هغه د سولې او ثبات اهمیت هم د سیمې لپاره حیاتي وباله.

یاده دې وي، چې د روان کال په سپتمبر کې دواړو هېوادونو د ۲۵۰ میلیونه ډالرو ګډې برېښنايي پروژې هم پیل کړې دي، چې تر ۲۰۲۷ کال پورې به بشپړې شي.

د پاکستان جعفر ایکسپریس رېل ګاډی، د پاکستان د سند ایالت د شکرپور ولسوالۍ په سیمه کې د پټلۍ پر سر ایښودل شوي بم له امله په نښه شوی دی.

د راپورونو له مخې، دې پېښه کې د ریل لږ تر لږه څلور کوټې ویجاړې شوي او یو شمېر خلک هم ټپیان شوي.

د پېښې نور جزئیات تر اوسه نه دي څرګند شوي.

نن د اکتوبر اوومه پر افغانستان د امریکا د برید له ۲۴مې کالیزې سره برابره ده.

امریکا ۲۴کاله وړاندې پر افغانستان بریدونه پیل کړل او د خپل تاریخ تر ټولو اوږدې جګړې ته ننوته.

تر نږدې دوه لسیزې جګړې وروسته امریکا د طالبانو له حکومت سره د دوحې هوکړه وکړه او د ۲۰۲۱ کال د اګست په ۳۱مه یې وروستی سرتېری هم افغانستان څخه ووت.

د چارو ادارې پخواني رئیس فضل محمود فضلي ویلي، د ملګرو ملتونو د بشري حقونو شورا له خوا اعلان شوی نوی “خپلواک څېړنیز میکانېزم” د افغان ولس د واقعي استازیتوب او مالکیت پرته جوړ شوی دی او د افغانستان له خلکو سره مستقیم تړاو نه لري.

ښاغلي فضلي دا څرګندونې وروسته له هغې کړي چې د بشري حقونو شورا پرون په افغانستان کې د بشري جرمونو د څېړنې لپاره د خپلواک میکانېزم د جوړېدو طرحه تصویب کړه.

هغه ویلي، دا ډول پروژې پخوا هم د افغان ولس له ګډون پرته پلې شوې؛ خو هیڅ عملي نتیجه یې نه ده لرلې.

د ده په وینا، د ۲۰۰۵ تر ۲۰۱۰ کلونو پورې د میلیونونو ډالرو په مصرف د بشري حقونو د خپلواک کمېسیون او د ملګرو ملتونو ګډې څېړنې هم هېڅکله نه دي خپرې شوې او نه پرې عمل شوی.

فضل محمود فضلي زیاتوي، دا ډول میکانېزمونه یوازې د بهرنيو متخصصینو او انجوګانو د مالي ګټو لپاره جوړېږي؛ خو افغان ولس پکې نه مالکیت لري، نه اجنډا، او نه هم مدیریت.

هغه ټینګار کړی چې یوازې د افغانانو په نوښت او ملي ارادې رامنځته شوې سیاسي او حقوقي پروسې کولای شي د تېرو لسیزو جنګي او بشر ضد جرمونو ته شفافه رسیدګي وکړي.

د داعش پاکستان څانګې په یوه تازه بیان کې د طالبانو حکومت اړوندو رسنیو، په ځانګړي ډول د «المرصاد» راپورونه رد کړي دي.

المرصاد مخکې ویلي و چې د داعش خراسان یو مهم قومندان حسن د پاکستان په کراچۍ کې د ناپېژاندو کسانو له خوا وژل شوی؛ خو داعش ادعا کوي چې حسن او بل غړی یې عاصم لا د روان کال د فبرورۍ په میاشت کې د بلوچستان په مستونګ سیمه کې د بلوڅ وسله‌والو په یوه نښته کې وژل شوي وو.

داعش همداراز ادعا کړې چې د طالبانو حکومت او بلوڅ وسله‌والو ترمنځ په مستونګ او زهري سیمو کې ګډې همکارۍ شته چې د داعش د مرکزونو د له منځه وړلو لپاره ترسره کېږي.

دغه ډلې یو ځل بیا د پاکستان او طالبانو حکومتونه خپل دښمنان بللي او پر دواړو یې د “ناسمو معلوماتو خپرولو” تور لګولی دی.

د طالبانو حکومت تر اوسه د داعش د پاکستان څانګې د دې بیان په اړه څه نه دي ویلي.

د ملګرو ملتونو د بشري حقونو شورا د ۲۰۲۵ کال د اکتوبر په ۶مه پرېکړه وکړه چې د افغانستان لپاره د بشري حقونو د ځانګړي راپور ورکوونکي ماموریت یو ځل بیا وغځوي.

د شورا په وینا، دا اقدام د دې لپاره شوی چې د افغانستان د بشري حقونو د سرغړونو څارنه، د شواهدو راټولول او نړیوالو ته د راپور ورکول دوام ومومي.

په پرېکړه کې همداراز د افغانستان د حساب ورکونې لپاره د یو خپلواک څېړنیز میکانېزم جوړېدو ته هم اجازه ورکړل شوې ده.

د بشري حقونو د څار سازمان ویلي، دا پرېکړه د افغان ولس، په ځانګړي ډول د ښځو او بشري حقونو د مدافعانو، د غږ د ژوندي ساتلو لپاره حیاتي ارزښت لري.

راپور ورکوونکی به د طالبانو د فرمانونو، د بیان د ازادۍ د محدودیتونو، د بندیانو د شکنجو او د ښځو د حقونو د نقض په اړه څېړنې او راپورونه وړاندې کوي.

د اسراییلو او حماس استازو د دوشنبې په ورځ په مصر کې د امریکا د ولسمشر ډونالډ ټرمپ د سولې د طرحې پر بنسټ خبرې اترې پیل کړې.

دا خبرې د شرم‌الشیخ په ښار کې د امریکا، قطر او مصر په منځګړیتوب روانې دي.

د ټرمپ د طرحې له مخې، جګړه به ودرېږي، بندیان به تبادله شي او د غزې خلکو ته به پراخه بشري مرسته ورسېږي.

راپورونه وايي، د خبرو لومړۍ ورځ د اسراییلو د وتلو، د حماس د بې‌وسلې کېدو او د بندیانو د تبادلې پر موضوعاتو تیره شوه.

د فلسطیني سرچینو په وینا، حماس د دایمي اوربند او د اسراییلو د وتلو د دقیق مهال‌ویش غوښتنه کړې، خو د اسراییلو استازو ویلي چې ځواکونه به یوازې د ټرمپ د پلان له مخې تر “زرد کرښې” پورې شا کېږي.

سره له دې چې ټرمپ له اسراییلو غوښتي بمبارونه ودروي، د غزې چارواکي وايي بریدونه لا هم روان دي.

د غزې د روغتیا وزارت د دوشنبې په ورځ د ۱۹ کسانو د وژل کېدو راپور ورکړی دی.